Wat je moet weten

over de Wkb

De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen stelt geen nieuwe technische eisen aan gebouwen, maar organisatorisch en qua aansprakelijkheid gaat er veel veranderen. Belangrijk is om te weten dat de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen geen onderscheid maakt tussen hoofdaannemers en onderaannemers. Iedereen die werk aanneemt is aannemer. Dat betekent dat installateurs, dakdekkers en bijvoorbeeld gevelbouwers ook moeten aantonen dat de werkzaamheden zijn uitgevoerd volgens de geldende regels. Zij moeten een dossier aanleveren aan hun klant, meestal de bouwaannemer. Daarnaast is de private kwaliteitsborger voor eenvoudige bouwwerken betrokken bij alle fasen in het bouwproject.

Vergunningsaanvraag

Voor de vergunningsaanvraag van de Omgevingswet controleert de kwaliteitsborger – bij eenvoudige bouwwerken (Gevolgklasse 1) en vergunningsplichtige verbouw – of het ontwerp en de tekeningen voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit 2012.

Vanaf 1 januari 2024 wordt het Bouwbesluit opgevolgd door het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Hierin zijn de regels over veiligheid, gezondheid, duurzaamheid en bruikbaarheid van bouwwerken opgenomen. Daarnaast stelt het Bbl regels aan de staat en het gebruik van een bouwwerk. En er zijn regels opgenomen over het uitvoeren van bouw- en sloopwerkzaamheden.

OMGEVINGSWET
De Omgevingswet maakt onderscheid tussen ruimtelijke regels (omgevingsplanactiviteit) en technische regels (bouwactiviteit). In het Omgevingsplan zijn de ruimtelijke regels en de regels voor welstand vastgelegd. Gemeenten voeren hier de regie over en bepalen waaraan bouwwerken op het ruimtelijke vlak moeten voldoen en/of er een vergunning voor een omgevingsplanactiviteit nodig is. De regels voor de bouwactiviteiten zijn verankerd in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De Wkb is van toepassing op alle bouwwerken, maar alleen bij eenvoudige bouwwerken (Gevolgklasse 1) en vergunningsplichtige verbouw krijg je te maken met de kwaliteitsborger.

VERGUNNINGSAANVRAAG
De vergunningaanvraag moet uiterlijk 8 weken voor start van de bouw worden ingediend. Behalve de tekeningen, constructieberekeningen en het borgingsplan wordt bij de vergunningaanvraag aangegeven:
• Welke kwaliteitsborger toeziet op de bouw.
• Het instrument dat gehanteerd wordt.

Hierin zijn opgenomen:
• Eisen aan het proces.
• Eisen aan personen.
• Eisen aan de producten.
• Voorschriften wijze van controle.

Volgens de regels van de Wkb selecteert de vergunninghouder de kwaliteitsborger. Tijdens de proefprojecten bleek dat de vergunninghouder deze verantwoordelijkheid meestal overdraagt aan de aannemer. Aan hen raden we aan: kies een kwaliteitsborger die bij je past … het resultaat van de instrumenten hoort hetzelfde te zijn.

INFORMATIEPLICHT
Als aannemer heb je daarnaast te maken met een informatieplicht naar de bouwconsument toe. Je moet:
• aantonen dat er een verzekering is voor de bouwwerkzaamheden.
• jouw klant informeren over het vervallen en mogelijk verlengen van het bouwdepot.

KWALITEITSBORGER
In de praktijk is het raadzaam om op tijd een kwaliteitsborger in te schakelen. Eerder dan de 4 weken voor de start van de bouwwerkzaamheden die hier officieel voor staan. Bij de melding van de bouwactiviteiten moet een borgingsplan met risicobeoordeling overlegd worden. Daarnaast moet het ontwerp getoetst zijn aan het Bbl en de BENG. Schakel de kwaliteitsborger daarom al in tijdens de ontwerpfase, dat voorkomt bovendien dat er later (dure) aanpassingen aan het ontwerp gedaan moeten worden.

Uitvoering

In het borgingsplan en het Wkb-instrument is omschreven op welke punten de kwaliteitsborger let bij de uitvoering van de werkzaamheden.  De kwaliteitsborger gaat uit van verschillende risiconiveaus. Elementen met een laag risiconiveau worden steekproefsgewijs gecontroleerd. Bij punten/elementen die beoordeeld worden als risicovol vindt (bijna) altijd een visuele of fysieke inspectie plaats. Vertaald naar de praktijk betekent dat:

• Er bijvoorbeeld van de aangelegde waterleidingen (laag risiconiveau) door de aannemer of installateur een foto gemaakt moet worden.
• Er bij aansluitingen van bijvoorbeeld de gevel op het dak bijna altijd controle door de kwaliteitsborger plaatsvindt. De kwaliteit van de aansluiting heeft direct effect op de luchtdichtheid van de woning. Deze luchtdichtheid wordt door de kwaliteitsborger (bijna) altijd gecontroleerd.
• Maak tijdens de werkzaamheden ook van deze elementen en aansluitingen goede foto’s voor het dossier.
• Hou er in de planning rekening mee dat dat de kwaliteitsborger de werkzaamheden zelf wil inspecteren.
• Behalve foto’s voeg je aan het bouwdossier de documentatie toe, bijvoorbeeld over de verwerking van producten.

PLANNING
‘Samenwerken’ is een werkwoord en door de Wkb belangrijker dan ooit. Hou daar rekening mee. De Wkb-praktijk leerde ons:

  • Lopen werkzaamheden uit of lopen jullie voor op de planning, stel de kwaliteitsborger daarvan op de hoogte.
  • Toon aan dat medewerkers goed opgeleid zijn en werken volgens de voorschriften.
  • Werk met vertrouwde partners, systemen en elementen.
  • Werk met checklisten. Zo weet je dat alle werkzaamheden zijn uitgevoerd volgens de geldende eisen. Deze checklisten kunnen
    toegevoegd worden aan het bouwdossier.
  • De Wkb is een proceswet en gaat ervan uit dat door repetitie van werkzaamheden de kwaliteit beter wordt en het risico lager. Door
    te werken met vaste partners en vertrouwde systemen en procedures, dalen de risico’s en zijn er minder controles nodig.

DE ORGANISATIE OP ORDE
De proefprojecten tonen aan dat de Wkb vooral een organisatorische omwenteling is. Kantoor en uitvoering moeten nauw samenwerken om
het dossier op orde te krijgen. Vooral mkb-bedrijven zullen dat merken. Wat we hebben geleerd is:

  • Stel iemand aan binnen de organisatie die de regie voert en verantwoordelijk is voor de Wkb-dossiers.
  • Draai de praktijk een keer om. Doorloop het Wkb-traject niet alleen van kantoor naar de bouwlocatie, maar leg ook een keer de weg van de uitvoerder naar kantoor af. Zo ontstaat een werkbare planning.
  • Zorg voor duidelijkheid. Welke foto’s moeten er op de locatie gemaakt worden?
  • Zorg dat instructies, handleidingen, etc. altijd voor handen zijn, waardoor er geen onduidelijkheden of misverstanden zijn
    tijdens de uitvoering.
  • Spreek met onderaannemers goed door wat van hen wordt verwacht ten aanzien van de verslaglegging.
  • Tip voor kleinere aannemers en bij kleinere projecten: kijk of je het bouwkundig tekenbureau kunt inschakelen voor de verslaglegging. Zij kunnen bijvoorbeeld de foto’s die jij maakt en de documentatie koppelen aan de tekening. Zo toon je aan dat gewerkt is volgens de voorschriften.
  • Gebruik checklists! Diverse leveranciers hebben praktische checklisten opgesteld die gevalideerd zijn door kwaliteitsborgers. Gebruik deze. Het is een controle voor jezelf en je kunt daarmee ook aantonen dat volgens de voorschriften is gewerkt.

Oplevering

Als alle werkzaamheden zijn voltooid, controleert de kwaliteitsborger het functioneren van de woning. Als er een ‘gerechtvaardigd vertrouwen’ is in de technische kwaliteit van het gebouw geeft hij een verklaring af die toegevoegd wordt aan het bouwdossier en ingeleverd wordt bij het bevoegd gezag (de gemeente). In de regel wordt het functioneren van iedere woning gecontroleerd, maar daar kan van afgeweken wanneer de kwaliteitsborger door steekproeven voldoende vertrouwen heeft in de kwaliteit van de opgeleverde woningen.

CONSUMENTENDOSSIER
Bij oplevering ontvangt de bouwconsument van de kwaliteitsborger het dossier en een verklaring, waarmee is aangetoond dat het bouwwerk voldoet aan alle bouwtechnische eisen. Daarnaast wordt aan de opdrachtgever het consumentendossier overhandigd. Het consumentendossier bevat onder andere: bouwkundige tekeningen, garantiecertificaten en voorschriften voor onderhoud van de installaties en het gebouw.